Archiwum

Właściwości stylistyki surrealistycznej prozy Very Lingartovej

Artykuł zawiera opis właściwości stylistycznych późnej czeskojęzycznej prozy Very Lingartovej odnoszącej się do okresu jej współpracy z praską grupą Surrealistická Skupina (Grupa Surrealistyczna) w latach 1962–1965. Autorki artykułu skupiły swą uwagę na potencjale stylowym konstrukcji składniowych, przełączaniu kodów w intertekście, które są częścią poetyki pisarki w duchu tradycji surrealistycznej.

Słowa kluczowe: surrealizm czeski, składnia, wielojęzyczność, intertekstualność, Lingartova

Analfabetyzm funkcjonalny jako nowa forma ryzyka cywilizacyjnego

Artykuł poświęcony jest problemowi analfabetyzmowi funkcjonalnemu, będącemu całkowicie nową formą ryzyka cywilizacyjnego. Rozpatrywany jest związek danej charakterystyki współczesnej osobowości jako nowego rodzaju człowieka, kształtowanego dziś przez społeczeństwo i system edukacji, z procesem globalizacji, pod którego wpływem dokonała się całkowita transformacja klasycznej szkoły rosyjskiej. Analizowane są podobieństwa między niektórymi cechami człowieka, w tym także analfabetyzm funkcjonalny, jako  typowe cechy statystycznego reprezentanta młodego pokolenia i modelem osobowości przyszłości opisanej w pracach B. Russella. Przytaczane są dane badania eksperymentalnego potwierdzające, że zaplanowane w połowie XX wieku typy osobowości w chwili obecnej stają się rzeczywistością, a formowane dziś charakterystyki psychologiczne są typowymi czechami proli opisanych w słynnej powieści G. Orwella. Wysuwane są argumenty podtrzymujące punkt widzenia, że istnieje ścisły związek między aktywnie przenikającym w społeczeństwo rosyjskie modelem człowieka i koncepcją zderzenia cywilizacji, zaproponowanej przez S. Huntingtona.

Słowa kluczowe: analfabetyzm funkcjonalny, globalizacja, typ człowieka, charakterystyki osobowości, wykształcenie, model człowieka przyszłości, zderzenie cywilizacji

Analiza porównawcza rosyjskich i angielskich antropoleksemów slangowych

Niniejszy artykuł zawiera analizę porównawczą rosyjskich i angielskich antropoleksemów slangowych. Antropoleksemy – to nominacje antropocentryczne ujawniające cechy jakościowe człowieka. Antropoleksemy w planie semantycznym tworzą różnorodny fragment zasobu słownikowego, odzwierciedlającego specyfikę myślenia asocjatywnego, właściwości percepcji otaczającej rzeczywistości, innych ludzi oraz samego siebie. Analiza porównawcza jednostek danego mikrosystemu w rosyjskim i angielskim slangu młodzieżowym wykazała szereg podobieństw semantycznych.

Słowa kluczowe: antropoleksem, slang, komponent emocjonalno-wartościujący, melioratyw, derogatywa, etnonim ekspresywny

Zmiany w budowie morfologicznej języka (na materiale języka rosyjskiego i litewskiego)

Jak wiadomo struktura języka ulega ciągłym zmianom. W danej pracy porównywane są procesy i wyniki zmian struktury językowej od syntetyzmu do analityzmu w morfologii języków bliskich pod względem genetycznym i typologicznym – rosyjskiego i litewskiego.

Analiza materiału wykazała, że dynamika współczesnego społeczeństwa, zmiana norm socjalnych, politycznych oraz psychologicznych w ostatnich dziesięcioleciach wywołała w języku rosyjskim aktywne procesy narastania cech analitycznych w odróżnieniu od litewskiego, który, pozostając językiem tradycyjnie konserwatywnym, a znacznie mniejszym stopniu przesunął się w stronę analityzmu.

Słowa kluczowe: budowa syntetyczna, analityczna, cechy analityzmu, demokratyzacja, europeizacja, globalizacja społeczeństwa

Multietniczne anegdoty w języku rosyjskim

Celem artykułu jest zbadanie zmian oraz sukcesji obiektów multietnicznych anegdot w języku rosyjskim w trzech następujących po sobie okresach: epoki radzieckiej, postsocjalizmu oraz współczesności. Wielonarodowe anegdoty to rodzaj anegdot etnicznych, w których w jednym tekście przedstawione są co najmniej dwa etnonimy. Zazwyczaj w jednej anegdocie figurują trzy narodowości, a zatem można stwierdzić, że anegdoty te posiadają trójstronną strukturę.

W anegdocie przedstawiciele różnych narodowości znajdują się w szczególnej sytuacji, która zwykle powoduje jakąś rywalizację między nimi. Konkretne zadania postawione w artykule to: 1) analiza funkcji oraz statusu narodowości wspomnianych w anegdocie w trójstronnej strukturze tekstowej anegdoty w ciągu czasowym; określenie skryptów etnicznych, które są często przypisywane tym obiektom, i ich zmiany, 2) począwszy od czasów radzieckich po dzień dzisiejszy; 3) określenie narodowości, które pojawiają się w wieloetnicznych anegdotach w języku rosyjskim i ukazanie zmian w tym zbiorze postaci w ciągu trzech okresów chronologicznych. Analiza korpusu 359 multietnicznych anegdot w języku rosyjskim pokazuje, że anegdoty te nie ulegają większym zmianom na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Mimo że w jednym tekście przedstawione są trzy narodowości, multietniczne anegdoty w języku rosyjskim są przykładem refleksyjnego humoru etnicznego, ponieważ są one nakierowane na samych Rosjan.

Słowa kluczowe: humor narodowy, multietniczne anegdoty, Rosja

Rosyjsko-kurdyjska homonimia międzyjęzykowa

Artykuł poświęcony jest zagadnieniom rosyjsko-kurdyjskiej homonimii międzyjęzykowej. W oparciu o analizę strukturalno-semantyczną rosyjsko-kurdyjskich homonimów ten rodzaj homonimii może być zakwalifikowany jako autonomiczne zjawisko bilingwalnego systemu leksykalno-semantycznego.

Słowa kluczowe: język rosyjski, język kurdyjski, homonimia międzyjęzykowa, języki niepokrewne, analiza strukturalno-semantyczna, interferencja leksykalno-semantyczna

Żydzi sefardyjscy i ich język: judeo-hiszpański czy ladino?

Tekst opisuje najważniejsze aspekty języków, jakimi posługiwali się Żydzi sefardyjscy, ze szczególnym uwzględnieniem judeo-hiszpańskiego oraz ladino. Cechy i etymologia języków, jak i subtelne różnice między nimi zostały ukazane na przykładach najważniejszych tekstów literackich, takich jak: Proverbios morales Santoba de Carrión, Regimiento de la vida rabiego

Moshé Almosnino, Libro de mantenimiento de la alma Josepha Qaro, Dialoghi di Amore Guedaliá Ibn Yahiá, Pentateuco, Psalmy w tłumaczeniu Abrahama Asy czy Edykt z Alhambry o wygnaniu Żydów z 1492 roku.

Słowa kluczowe: Żydzi sefardyjscy, judeo-hiszpański, ladino

Marzanna: nadprzyrodzony obraz śmierci we frazeologii słowiańskiej

Pojęcie śmierci to wydarzenie, które ze względu na swą naturę znajduje się poza granicami ludzkiej fizycznej realności i można je rozpatrywać jako zjawisko nadnaturalne, nieudające się racjonalnie wytłumaczyć.

W artykule poddano analizie obraz Marzanny/Mary/Moreny w słowiańskim folklorze i mitologii. Jej obraz kojarzył się z pojęciem śmierci i obrzędami kalendarza ludowego opisanymi przez Afanasjewa. Podobne rytuały oraz istoty nadnaturalne są opisane w słowniku Starożytności słowiańskie i odgrywają ważną rolę w etnolingwistyce. Fenomen Marzanny rozpatrywany jest jako instrument teoretyczny do lepszego rozumienia frazeologii języków słowiańskich oraz jego związków z ogólnoeuropejskim folklorystycznym przedstawieniem śmierci.

Słowa kluczowe: frazeologia słowiańska, mitologia porównawcza, folklor słowiański, etnolingwistyka, Marzanna, frazeologia śmierci

Obrazowość w ukraińskich i rosyjskich trwałych formach zaklęć (klątw) jako ekspresywno-emocjonalny środek w mowie potocznej

W artykule omawiane są właściwości ukraińskich idiomatycznych form zaklęć – szczególnych sfrazeologizowanych formuł językowych, które są istotnymi elementami wyrażania emocji w języku ukraińskim i zawierają wyrazisty ładunek ekspresyjny, pełniąc rozmaite funkcje w języku potocznym. Takie trwałe formuły językowe zaklęć lub klątw są dość często spotykane w ukraińskim języku potocznym; tworząc względnie trwałe model syntaktyczny: «щоб + кому + что-то было / что-то случилось» są one różnorodne pod względem zawartości leksykalnej oraz treści emocjonalno-wartościujących. Analiza owych trwałych form zaklęć z punktu widzenia stopnia ich ekspresji i pragmatyki jest zasadniczym celem niniejszego artykułu.

Słowa kluczowe: frazeologizm, idiomy, frazeologiczne formy przekleństw, język ukraiński, efekt pragmatyczny, język potoczny

Niniejszy artykuł stanowi analizę frazeologizmów polskich i rosyjskich związanych z nazwami zawodów we frazeologii polskiej i rosyjskiej. Rozpatrywane są w nim frazeologizmy o wydźwięku inwektywnym zawierające nazwy zawodów bądź odwołujące się do nich znaczeniowo. Do analizy zastosowano metodę pól semantycznych. Wydzielono 7 subkategorii porównawczych stanowiących swoiste, inwektywne pola semantyczne określonych nazw zawodów. Pozostałe subkategorie (28) odnoszą się odpowiednio do języka polskiego lub rosyjskiego. Wyróżniono 52 zasadnicze znaczenia zwane dalej cechami, które są konotowane przez znaczenie badanych frazeologizmów. Cechy te tworzą swoiste mikropola semantyczne. Badany materiał przeanalizowano także pod kątem funkcji składniowych pełnionych przez frazeologizmy. Analiza ukazuje podobieństwa i różnice w badanym obszarze językowego obrazu świata Polaków i Rosjan.

Słowa kluczowe: inwektywy, związki frazeologiczne, nazwy zawodów, językowy obraz świata, pola semantyczne

Nauczyciele, ucząc dzieci, często mierzą się z problemem dyscypliny na zajęciach. Uczniowie nie zawsze chcą wykonywać polecenia, wdają się w rozmowy z kolegami podczas lekcji czy bawią się przedmiotami, które mają pod ręką. Wielokrotnie tego typu zachowania wprowadzają chaos i dezorganizują pracę całej grupy. Aby temu zaradzić i zmotywować uczniów do nauki, wielu nauczycieli decyduje się na wprowadzenie systemu kar i nagród. Pojawiają się plusy i minusy, dodatkowe oceny, a także nagrody rzeczowe, na przykład pieczątki, naklejki czy słodycze. Poprawa w zachowaniu uczniów zwykle jest widoczna, lecz równie często jest ona krótkotrwała. Systemy motywacyjne mają też inne liczne wady. Artykuł opisuje problem dyscypliny w grupach dziecięcych, a także systemy motywacyjne wraz z ich pozytywnymi i negatywnymi skutkami. Przedstawione są również alternatywne sposoby utrzymania dyscypliny na zajęciach i budowania motywacji uczniów.

Słowa kluczowe: wychowanie przedszkolne i wczesnoszkolne, uczenie małych dzieci, języki obce, motywacja, kary i nagrody, dyscyplina

Przedmiotem rozważań w niniejszym artykule jest problematyka specyficznego rozwarstwienia współczesnego języka czeskiego, która zostanie przedstawiona w perspektywie glottodydaktycznej. Autorki skupiły się na tematyce nauczania języka czeskiego studentów bohemistyki poza granicami Republiki Czeskiej. Kwestia sytuacji językowej w Czechach stanowi duże utrudnienie zarówno dla lektorów, jak i studentów i jest przedmiotem nieustającego dyskursu metodologicznego, który wiodą czescy i zagraniczni glottodydaktycy oraz językoznawcy.

Słowa kluczowe: współczesny język czeski, glottodydaktyka, odmiany językowe, język potoczny, nieliterackie odmiany języka czeskiego

Adaptacja filmowa opowiadania Stephena Kinga „Rita Hayworth and Shawshank Redemption” (1982) jako przykład wzoru przekładu multimodalnego

Ostatnio spotkałem się ze stwierdzeniem, że „adaptacja jest serią procesów zachodzących w trakcie przekładu” (Post). Adaptacja obejmuje swoim zasięgiem nie tylko coraz szersze kręgi kina czy sztuki, ale również naszego życia, a samo pojęcie adaptacji ulega ciągłemu rozszerzaniu. Celem głównym artykułu jest pokazanie, że adaptacja filmowa jest przykładem wzoru przekładu multimodalnego. Na skutek tego otrzymujemy zupełnie nowy tekst, jakim jest film w kontraście do jego literackiego pierwowzoru. Aby pokazać, że adaptacja filmowa jest przykładem wzoru przekładu multimodalnego, ujmę ją od strony językoznawczej, co dla niektórych wyda się zapewne czymś nowym. Słowa modalność czy tekst multimodalny będą przewijały się w artykule często. Przy okazji artykułu zaprezentuję też drobną część badań prowadzonych nad filmem od strony językoznawczej w Wyższej Szkole Filologicznej we Wrocławiu.

Słowa kluczowe: przekład multimodalny, tekst monomodalny, tekst multimodalny, znak językowy, znak filmowy

Tłumaczenie realiów onomastycznych (na przykładzie polskich i rosyjskich tłumaczeń powieści J. K. Rowling o Harrym Potterze)

Artykuł omawia sposoby przekładu jednostek onomastycznych na języki polski i rosyjski na materiale powieści J. K. Rowling o Harrym Potterze. W onomastycznej przestrzeni powieści wyodrębniono 809 jednostek onomastycznych, które zostały zbadane z punktu widzenia onomastyki i przekładoznawstwa oraz podzielone na grupy onymów: antroponimy, zoonimy, toponimy, ergonimy, chrematonimy, porejonimy, pragmatonimy, ideonimy. Dla każdej grupy przeanalizowane zostały sposoby tłumaczenia stosowane przez polskiego i rosyjskich tłumaczy oraz wyróżnione najczęściej występujące sposoby tłumaczenia. W wyniku przeprowadzonego badania została opracowana nowa klasyfikacja sposobów tłumaczenia jednostek onomastycznych.

Słowa kluczowe: onomastyka; przekładoznawstwo; onomastyczna przestrzeń; tłumaczenie jednostek onomastycznych; tłumaczenia powieści J.K. Rowling

Artykuł porusza kwestie dotyczące roli lingwistyki korpusowej oraz badań interdyscyplinarnych we współczesnym językoznawstwie. Omówione zostały możliwości zastosowania wielojęzycznych zasobów cyfrowych w badaniach lingwistycznych. Przedstawiono przykłady wykorzystania korpusów równoległych w badaniach nad współczesnym słownictwem i frazeologią języków słowiańskich. Rozważania prowadzą do wniosku, że obecnie, gdy coraz bardziej rośnie zapotrzebowanie na zastosowanie mechanizmów języka naturalnego w systemach informacyjno-komputerowych oraz interakcji człowiek–komputer, konieczny jest rozwój zasobów i narzędzi do przetwarzania języka umożliwiających skuteczne pokonywanie barier językowych. Pozwoli to na bliższą współpracę między badaczami repezentującymi różne nauki.

Słowa kluczowe: technologie językowe, korpus równoległy, nowe słownictwo, frazeologia, ekwiwalencja międzyjęzykowa

Artykuł przedstawia zestawienie popularnych narzędzi do analizy mowy w formie programów dostępnych do pobrania i w formie bibliotek w różnych językach programowania. W pierwszej części zestawione zostały programy służące do wizualizacji sygnału mowy, edytowania, analizy (na przykład pomiarów częstotliwości podstawowej, intensywności czy formantów) oraz anotacji (segmentacji, transkrypcji i etykietowania nagrań). W drugiej części przedstawiono wybrane biblioteki dostępne na stronie GitHub, które służą do akustycznej, fonetyczno-fonologicznej oraz prozodycznej analizy nagrań. Wszystkie narzędzia zostały opisane z uwzględnieniem ich funkcji i możliwości, źródeł, autorów, licencji, na jakich są udostępniane. W ostatnim rozdziale artykułu podjęto próbę ewaluacji opisanych programów, biorąc pod uwagę liczbę i użyteczność ich funkcjonalności.

Słowa kluczowe: analiza mowy, analiza akustyczna, prozodia, programy, biblioteki

E.A. Zatsepina, Anglicizmy v sovremennom russkom jazyke rubezha XX–XXI stoletij: etimologicheskaja sprawka i funkcionalnyj spektr, Ladomir, Briansk 2019, 225 s.

W recenzji dokonano analizy monografii E.A. Zacepiny, poświęconej zapożyczeniom angloamerykańskim we współczesnym języku rosyjskim. Podkreślono szczególną intensywność przenikania zapożyczeń do języka rosyjskiego, spowodowanych politycznymi i ekonomicznymi zmianami w Rosji. Wskazano na odmienny charakter pożyczek leksykalnych i frazeologicznych: o ile pierwsze z nich zazwyczaj przyswajane są w formie anglojęzycznej, o tyle drugie przekazywane są do języka rosyjskiego w postaci kalek frazeologicznych.

Słowa kluczowe: frazeologia, frazeologizm, zapożyczenia, anglicyzmy, amerykanizmy leksykalne, amerykanizmy frazeologiczne, kalki

D. Drużyłowska, J. Walczak, Nu, ladno! Minimum leksykalne języka rosyjskiego dla poziomu średnio zaawansowanego, Universitas, Kraków 2017, 293 s., ISBN 97883-242-3118-8

W recenzji rozpatrzono właściwości rosyjsko-polskiego dydaktycznego słownika ideograficznego D. Drużyłowskiej i J. Walczaka „Nu, ladno!” Opisana została jego struktura; przedstawiono wymagania dydaktyczne stawiane tego rodzaju słownikom: systemowość, aktualność i powszechność użycia zawartych w nim jednostek. Podano szereg rekomendacji odnośnie jego doskonalenia.

Słowa kluczowe: język rosyjski jako obcy, metodyka nauczania, słownik dydaktyczny, minimum leksykalne, wymagania wobec pomocy naukowych

Recenzja dotyczy wydanej niedawno w Bułgarii książki Vaniny Sumrovej. Prowadzone przez autorkę badania są pierwszym niezależnym i kompletnym leksykalno-semantycznym zestawieniem grup neologizmów w języku bułgarskim, odnoszących się do nazw kobiet, ich działalności i ról społecznych. Są to głównie określenia, które pojawiły się w języku bułgarskim w ostatnim ćwierćwieczu, w sumie 1400 przykładów. Zgromadzony przez badaczkę materiał analizowany jest na kilku płaszczyznach: morfologicznej, semantycznej, stylistycznej, kodyfikacyjnej, socjolingwistycznej, kulturowej, społecznej, leksykograficznej i dotyczącej możliwości przyszłego rozwoju.

Słowa kluczowe: feminatywy, język bułgarski, neologizmy, neosemantyzm